نشریه پژوهش های کشاورزی و محیط زیست پایدار
سال چهارم شماره 4 (زمستان 1402)

دو مکانیزم انتقال حرارت تابشی و جابهجایی مهمترین ساز و کارهای انتقال گرما به نواحی مشتعل نشده در پدیده گسترش آتش سوزی در مناطق دارای سوخت گیاهی میباشند. مهمترین پارامترهای محیطی تاثیرگذار بر گسترش آتش سوزی شیب زمین و سرعت وزش باد میباشد. در این پژوهش با استفاده از مدل فیزیکی شبیهساز دینامیک آتش به بررسی تاثیر این دو پارامتر اصلی بر مکانیزمهای انتقال حرارت و تاثیر متقابل آن بر نرخ گسترش آتش سوزی پرداختهایم. نتایج نشان میدهد میزان تغییرات پیش گرمایش ناحیه مشتعل نشده تحت تاثیر تابش خط جبهه آتش بعد از تغییر جهت زاویه شعله به سمت مخالف جهت پیش روی آتش، کاهش چشمگیری دارد به نحوی که در زوایای منفی بستر سوخت با افزایش زاویه بستر مقدار گرمای جذب شده از طریق تابش در محدوده 4 درصد تا زاویه منفی 45 درجه تغییر میکند در حالی که در شرایط وزش باد مخالف با توجه به تاثیر قابل توجه وزش باد در تغییر جهت شعله از حالت متمایل به ناحیه مشتعل نشده به تمایل به ناحیه سوخته شده مقدار کاهش یافته در مقیاس 30 درصد در زاویه 30 درجه مثبت و سرعت 2 متر بر ثانیه می باشد.

تالاب ها یکی از اکوسیستم های طبیعی هستند که نقش مهمی در حفظ تنوع گیاهی و جانوری ایفا می کنند. تالاب ها به دلیل قرار گرفتن در یک منطقه میانی بین اکوسیستم های خشکی و دریایی به تغییرات محیطی بسیار حساس هستند. پایش مداوم آنها به ویژه در تالاب هایی با الگوی تغییرات فصلی از اهمیت بالایی برخوردار است. اکوسیستم های تالاب تحت تاثیر عوامل انسانی و طبیعی قرار دارند.منطقه حفاظت شده تالاب بامدژ در حد فاصل رودخانه های دز و کرخه و در فاصله 40 کیلومتری شمال شهر اهواز واقع است. منبع اصلی تامین کننده آب تالاب بامدژ، رودخانه شاوور است. وسعت محدوده تالاب بامدژ در فصول مختلف وابسته به جریان های ورودی به تالاب و خروجی از آن است. برخی فعالیت های عمرانی و تغییر کاربری اراضی موجود در حریم و بستر تالاب از یک طرف باعث کاهش مساحت تالاب و از طرف دیگر سبب تغییر رژیم جریان های ورودی و خروجی تالاب شده است.

در این مطالعه برای بررسی روند تغییرات گستره حریم بستر تالاب بامدژ از گذشته تا کنون ضمن مراجعه به منابع و سوابق مطالعات قبلی، از تصاویر ماهواره ای, عکس های هوایی و نقشه های توپوگرافی از سال 1346 الی 1398 استفاده گردید و مرزهای تالاب در سال ها و فصل های مختلف با استفاده از پردازش تصاویر در نرم افزارهای سنجش از دور و ARC GIS بهره گرفته شده است.

نتایج نشان از تغییر محدوده از سطحی بالغ بر 8120 هکتار به سطحی برابر با 2600 هکتار است که نشان از کاهش 5500 هکتاری از این محدوده که نتیجه بروز مداخلات گسترده در این بستر طبیعی است. همچنین تغییرات بوجود آمده در وضعیت طولی تالاب نیز نشان از تغییر از حدوده 20 کیلومتر به محدوده 10 کیلومتر است.

بنابراین تصاویر سنجش از دور نوری نشان داد که امکان تشخیص تغییر تالاب در بازه طولانی مدت امکان پذیر می باشد. نتایج حاصل از این تحقیق بیان کننده کاهش بیش از پنجاه درصدی حریم و بستر تالاب بامدژ در طی این سالها می باشد. ادامه روند شرایط کنونی می تواند موجودیت و یکپارچگی تالاب بامدژ را با خطر جبران ناپذیری مواجه نماید. لذا توصیه می شود برنامه های مدیریتی به منظور پایش و کنترل این تالاب به صورت منسجم صورت پذیرد.

فلزات سنگین در اثر مصرف غیربهینه ی کود شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، ترکیبات آلی پایدار،تخلیه ی پساب کارخانه-جات، وارد منابع آب و خاک شده اند. با توجه به سهم 95 درصدی خاک در تولید غذای سالم بررسی راه حل هایی برای رفع این مشکل ضروری خواهد بود.راه حل های مختلفی تا کنون برای رفع این مشکل همراه با توسعه ی فناوری ارایه شده که به خاطر داشتن معایبی چون،گران بودن، مخرب بودن، کارآمدی درغلظت های مولکولی خاص، وزن مولکولی بالا وگروه عاملی تکراری در حل این مشکل کار آمد نبوده اند. استفاده از بیو جاذب های بیو پلیمری زیست تخریب پذیر، مانند کیتوسان ،سلولز ،نشاسته ،..در تهیه هیدروژل و تاثیرش در حذف آلاینده ها درپژوهش های مختلف بررسی شده است. به این منظور، یک کامپوزیت پلی مری زیست تخریب پذیر NPKبر پایه کیتوسان با این اهداف طراحی شد،1- جذب و نگهداری آب توسط هیدروژل2- آزادسازی تدریجی کودهای فسفر؛ اوره، پتاسیم 3- جذب فلز کادمیوم از خاک4-افزایش قدرت گیاه پالایی در گیاهان با قدرت گیاه پالایی بالا. ویژگیهای تشکیل فرمول جدید با استفاده از طیف سنجی FTIR، میکروسکوپ الکترونی SEM، دستگاه XRDوEDAX مورد بررسی قرار گرفت ونتایج نشان دهنده ی سازگاری این فرمولاسیون با محیط زیست و خاک شد.

فلزات سنگین که در اثر مصرف غیربهینه ی کود شیمیایی، سموم دفع آفات نباتی، ترکیبات آلی پایدار،تخلیه ی پساب کارخانه جات، وارد منابع آب و خاک شده اند. با توجه به سهم 95 درصدی خاک در تولید غذای سالم بررسی راه حل هایی برای رفع این مشکل ضروری خواهد بود.راه حل های مختلفی تا کنون برای رفع این مشکل همراه با توسعه ی فناوری ارایه شده که به خاطر داشتن معایبی چون،گران بودن ،مخرب بودن،کارآمدی در غلظت های مولکولی خاص، وزن مولکولی بالا وگروه عاملی تکراری در حل این مشکل کار آمد نبوده اند. استفاده از بیو جاذب های بیو پلیمری زیست تخریب پذیر، مانند کیتوسان ،سلولز ،نشاسته ،..در تهیه هیدروژل و تاثیرش در حذف آلاینده ها درپژوهش های مختلف بررسی شده است. به این منظور، یک کامپوزیت پلی مری زیست تخریب پذیر NPKبر پایه کیتوسان با این اهداف طراحی شد،1- جذب و نگهداری آب توسط هیدروژل2- آزادسازی تدریجی کود های فسفر؛ اوره، پتاسیم 3- جذب فلز کادمیوم از خاک4-افزایش قدرت گیاه پالایی در گیاهان با قدرت گیاه پالایی بالا. ویژگی های تشکیل فرمول جدید با استفاده از طیف سنجی FTIR، میکروسکوپ الکترونی SEM، دستگاه XRDوEDAX مورد بررسی قرار گرفت ونتایج نشان دهنده ی سازگاری این فرمولاسیون با محیط زیست و خاک شد.

امروزه در سراسر جهان، رشد جمعیت سبب توسعه شهر نشینی شده است. در پی این رشد فیزیکی، استفاده از انواع مصالح ساختمانی از جمله شن و ماسه بعنوان محل قرضه جهت اجرای طرح های عمرانی مورد برداشت و بهره برداری قرار می گیرد. مدیریت حوزه های آبخیز بدون توجه به نقش بهره برداران دولتی و محلی، سیاست های حفظ منابع آب و خاک را با ناکامی مواجه می نماید و در درازمدت آثار و تبعات منفی زیادی بر جای خواهد گذاشت. در این تحقیق با استفاده از تکنیک GIS و مدل هیدرولیکی HEC-RAS و با کمک افزونه HEC-GeoRAS که پل ارتباطی بین مدل هیدرولیکی HEC-RAS و ArcGIS است، اقدام به بررسی اثرات برداشت بی رویه شن و ماسه بر ویژگی های هیدرولیکی و هیدرولوژیکی رودخانه باراندوزچای پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که با برداشت عمقی یک الی دو متر از بستر رودخانه، سطح مقطع 1% کاهش و سرعت 1% افزایش می یابد به عبارتی به ازای برداشت 1 متر مربع از مقطع رودخانه، سرعت به طور میانگین 02/0 متر بر ثانیه در هر دوره بازگشت افزایش می یابد. این امر در مقاطع عرضی باعث افزایش توان رسوب گذاری و مشکلاتی اعم از بهم خوردن رژیم جریان و سیلابی شدن دبی هیدروگراف در رودخانه و در مقاطع طولی سبب کف کنی و تخریب کناره های رودخانه و زمین های زراعی اطراف گردیده است و همچنین باعث اثرات سوء بر پل ها و بناها و ساخت و ساز های کنار رودخانه شده است.

در عصر حاضر، اقتصاد به عنوان پایه تولید ثروت و قدرت به منظور دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری امری ضروری است. این امر مورد توجه سیاستگذاران ایران نیز بوده و در جهت دستیابی به توسعه اقتصادی، برنامه ریزی های اقتصادی فراوانی صورت گرفته است، در این راستا، تحریم های اقتصادی به مانعی در برابر دستیابی به این هدف بوده اند. در این پژوهش به بررسی اثر تحریم ها بر اقتصاد کشاورزی با استفاده از روش توصیفی پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد لغو تحریم ها تاثیر مثبتی بر صادرات بخش کشاورزی و غیر نفتی ، تولید و صادرات نفت و همچنین تآثیر منفی بر انتشار گاز CO2 خواهد داشت.